Foto's Huizen Kroniek
Toelichting op de kroniek

De gegevens die opgenomen zijn in de kroniek komen uit allerlei bronnen. Het meest persoonlijk zijn de gesprekken met veelal ouderen, en enkele nagelaten schriftelijke getuigenissen (zoals die van Willem van Stiphout en van de kinderen van Frans van Bakel). Slechts enkele interviews zijn getranscribeerd van een opname, zoals die met zuster Theodosia van Asseldonk (geluid) en met Johan van Sleeuwen (video). Meestal werden schriftelijke aantekeningen gemaakt die een of twee dagen later uitgewerkt werden.

Enkele thema's zoals de
sterke gemeenschapszin zijn wat verder uitgediept, maar verder is niet geprobeerd om tot een afgeronde geschiedschrijving van Zijtaart te komen. Bij het schrijven van de geschiedenis van een dorp zoekt men verbanden tussen allerlei details en komt men tot conclusies: “vroeger was het zus of zo.” Dergelijke conclusies zijn altijd gekleurd door de geestelijke bagage van degene daar mee bezig is, die vertelt ook een beetje zijn eigen verhaal over het verleden. Men maakt het verleden bijvoorbeeld fatsoenlijker door bepaalde zaken weg te laten. Of men wil een boodschap vertellen en haalt selectief die feiten aan die in dat straatje passen. Zo zijn bijvoorbeeld de herinneringen van de kinderen van Frans van Bakel gebruikt voor een engelstalig boekje (Uprooted…) over nederlandse immigrantenkinderen in Canada. De schrijfster had als kind veel verdriet van de emigratie en ze lijkt te zoeken naar een rechtvaardiging voor de beslissing van haar ouders. Zo probeert ze duidelijk te maken dat veel Nederlanders naar Canada emigreerden, omdat ze het in Nederland zo slecht hadden. Ze geeft het voorbeeld van Hendrika van der Zanden uit Zijtaart. Zij was als meid bij enkele boeren slecht behandeld. Maar de schrijfster noemt niet die ene boer die Hendrika goed behandelde.

In de hoofden van mensen die een verhaal over het verleden vertellen, of daarover iets opschreven, spelen zich ook dergelijke processen van selectief herbeleven en interpreteren af. Dat zij zo – en ook ik ben een van die 'primaire vertellers'. In deze site is ervoor gekozen om niet nog een extra mistgordijn voor dat verleden aan te leggen, door al die verhalen nogmaals te gaan hervertellen of te interpreteren. Het is mogelijk dat sommige lezers liever door het verleden dolen aan de hand van een gids die hen vertelt wat er te zien is: stap voor stap en helder gestructureerd. Het verleden wordt dan als het ware een stripverhaal met strakke lijntjes en helder ingekleurde vakjes. In deze kroniek echter, mogen de bezoekers hun eigen conclusies te trekken, of - als in een museum - in verwondering een beetje verloren lopen in de chaos. De enige structuur die aangebracht is, is een chronologische.

Een ander gevaar van een meer abstracte geschiedschrijving is dat men wel meer houvast en greep krijgt op het verleden – al is dat dan gekleurd – maar dat een ander aspect van het verleden tegelijkertijd ontglipt. Het kruipt in het hoofd en verdwijnt uit het hart. Persoonlijke verhalen zitten immers vol impliciete waarden en normen, vol met volkscultuur. Het zit ‘m in hoe men dingen zegt, wat men niet zegt, wat men doet en nalaat. Alleen door die verhalen komt de gemeenschap van toen met al haar emoties en relaties weer een beetje in beeld. Voor een deel zijn de verhalen die nu nog verteld worden de ‘sensatieverhalen’, deels verhalen voor de krant, zoals een zelfmoord en verhalen over de oorlog. Deels zijn het verhalen die persoonlijk erge indruk maakten, zoals de eerste zoen, of de dood van een broertje. Interessant zijn ook de verhalen die de gemeenschap samenbrengen, sociale binding geven. Bijvoorbeeld vrienden die hun hele leven elkaar hun kwajongenstreken van vroeger vertellen, of verhalen over karakteristieke persoonlijkheden als rector Van Delft en Cor Spruijt (helden, of anti-helden, wat je maar wil). Ja, deze verhalen zijn selectief, maar dat is niet erg. Het zijn immers juist deze verhalen die het gezamenlijk beleefde verleden, de ziel, van een dorp vormen. Daarnaast zijn er een aantal getuigenissen en berichten van documentaire waarde. Welke dorpsactiviteiten er waren? Hoe zag een boerenhuis er vroeger uit? Hoe verdiende men de kost, hoe kwam men aan eten? Deze site biedt een opeenstapeling van documenterende en ‘social bonding’ verhalen. Met andere woorden: deze site gaat niet alleen over Zijtaart, Zijtaart zelf is ook aan het woord.

Het gaat er niet om of al die verhalen ‘waar’ zijn. Ieder heeft zijn eigen stukje waarheid en het zou van arrogantie getuigen om het beter menen te weten. Elk verhaal biedt nieuwe nuanceringen en verrijkt het totaalbeeld. Die verhalen zijn op punten met elkaar en met eigentijdse bronnen te vergelijken. Als Doortje Brugmans vertelt dat het bij de Smitjes (die dorskasten maakten) vroeger een grote rotzooi was binnen, dan wordt dat ondersteund door de herhaalde bekeuringen die de Smitjes kregen omdat de ruiten kapot waren, machines niet afgeschermd waren, enz. Dan hoef je niet veel meer te twijfelen. Wat opdoemt is een collectief verleden zoals dat nu door de ouderen in Zijtaart herinnert wordt.

De primaire reflex bij het samenstellen van deze site was niet het abstraheren en conclusies trekken, maar om dieper en dieper af te dalen in het persoonlijke leven van weleer. Het moge duidelijk zijn dat dan vrij snel de vraag opkomt: moet bepaalde informatie op de site of niet? Bijvoorbeeld over een ruzie in een familie over een erfenis. Het zijn de ‘openbare geheimen’ van Zijtaart. Over het algemeen is er van afgezien dat soort geheimen op te nemen. Er is immers nogal wat verschil tussen het in vertrouwen vertellen en gegevens op een website zetten. Overigens speelt tijd wel een rol. Hoe langer iets geleden is, hoe meer openbaar gemaakt kan worden. De reden is dat het geen goede zaak is om mensen te kwetsen en pijn te doen. Soms was het nodig om mensen een beetje tegen zichzelf te beschermen. Sommige ouderen weten immers amper wat Internet is. Van de andere kant willen de meesten graag meewerken om hun herinneringen en verhalen vast te leggen - nu het nog kan - en openbaar te maken. Het zal altijd wel een beetje zoeken blijven naar een evenwicht in dat grijze gebied tussen privé, publiek geheim en openbaar. Voor deze site geldt in elk geval één duidelijke regel, als mensen aangeven sommige privézaken liever niet op de site te zien, dan wordt die wens altijd serieus genomen. Gegevens en opmerkingen kunnen doorgegeven worden aan info@oudzijtaart.nl
Bouwstijlen - Thema's - Groei - Organisaties - Veldnamen
Afkortingen - Toelichting verenigingen - Toelichting Huizen - Toelichting Kroniek - Downloads