Foto's Huizen Kroniek

Kroniek 1250-1310


Martien van Asseldonk, ‘De Helmondse cijnsregisters en de balkcijns’, in: van Vehchele tot Veghel 8 (1988) nr. 24, 3-14.    

Het recht van weerschap dat de inwoners van Veghel hadden is heel oud. Het dateert waarschijnlijk uit het midden van dertiende eeuw. De inwoners van Veghel kregen toen van de hertog van Brabant het recht om mensen van elders die zich met een nieuw huis in Veghel vestigden een jaarlijks bedrag te laten betalen voor het gebruik van de gemeenschappelijke, veelal woeste, gronden. Die mensen kregen dan het recht van ‘weerschap’. Het jaarlijkse bedrag heette de ‘ballingcijns’.  De inwoners van Veghel betaalde voor dit recht op hun beurt ook weer een jaarlijkse ‘ballingcijns’ aan de hertog van Brabant. De term is vermoedelijk een verbastering van ‘baljuw-cijns’, ofwel een cijns aan de baljuw van de hertog, de hoogste gezagsdrager in de Meierij van ‘s-Hertogenbosch.

Deze cijns bleef dan voor eeuwig op het huis rustten. Verdween zo'n huis dan bleef het recht op het perceel rustten, zodat de bewoners van een nieuw huis op het perceel altijd het recht hadden om de gemene gronden te gebruiken. Ook uit een aantal Zijtaartse huizen werd een ballingcijns betaald. Dat betekent dat deze huizen na circa 1250 gesticht zijn en dat de eerste bewoners van elders kwamen.

Dat waren de volgende 17:
 

Huidig adres Ballingcijns
Bedrag in guldens - stuivers - pennigen
Biezendijk 19 en 20 (was eerst één goed, later gesplitst) 0-4-0
Corsica 12 en E (was eerst één goed, later gesplitst) 0-5-0
Corsica 15 0-5-0
Doornhoek 4 0-3-8
Hemel 3 0-7-0
Krijtenburg 24-26 (was eerst één goed, later gesplitst) 0-5-8
Lage Biezen 1 0-4-0
Leinserondweg 9 0-3-0
Leinserondweg 17 0-0-12
Leinserondweg 19 0-3-0
Leinserondweg 20, 22 en 23 (Hoeve Zijtaart, was eerst één goed, later gesplitst) 5-10-0
Leinserondweg B 0-4-0
Leinserondweg E 0-3-0
Pastoor Clercxstraat 12 0-3-8
Pastoor Clercxstraat B 0-3-8
Valstraat A 0-7-0
Zondveldstraat 15 0-5-0

Het is opvallend dat de huizen van nieuwkomers niet allemaal even zwaar belast werden. Een grote uitschieter naar boven is Hoeve Zijtaart. Het hoge bedrag zal wel betekenen dat dit een groot landgoed was, dat met veel vee gebruik wenste te maken van de gemeenschappelijke woeste gronden van Veghel. Hoeve Zijtaart was een leengoed van de heer van Geffen.

Vermoedelijk zijn de meeste van de deze huizen in de periode ca. 1250-1315 gebouwd. Hierna stagneerden de groei, ontginningen en de bouw van nieuwe boerderijen.

Op de pagina 'groei' schatten we globaal de groei van het aantal huizen in Zijtaart in de dertiende eeuw tussen de 20 en 50 huizen. Kennelijk vestigden zich er in die periode nogal wat mensen van buiten Veghel in het gebied dat later de parochie Zijtaart werd. De 'import' was in de orde van grootte van de helft.

 

Bouwstijlen - Thema's - Groei - Organisaties - Veldnamen
Afkortingen - Toelichting verenigingen - Toelichting Huizen - Toelichting Kroniek - Downloads